به نقل از «فارس»

کریدور ارس چه تأثیری بر صلح تاریخی قفقاز خواهد داشت؟

تاریخ انتشار: ۱۳ بهمن ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۹۶۵۹۹۳۲

فارس‌پلاس؛ دیگر رسانه‌ها - راهبرد معاصر نوشت: امیدهای اخیر در زمینه دستیابی به توافقنامه صلح میان کشورهای حوزه قفقاز جنوبی یعنی ارمنستان و جمهوری آذربایجان تقریباٌ به یأس تبدیل شد. اواخر سال ۲۰۲۳ برخی بر این باور بودند، پس از تصرف کامل جمهوری آذربایجان بر منطقه مورد مناقشه قره باغ کوهستانی چنین گام تاریخی ای در راه است، اما هیچ گاه محقق نشد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

 اما و اگرهای توافق باکو-ایروان

همچنان مباحث کلی درباره معاهده احتمالی مطرح می‌شود و ادعاها در زمینه نزدیک بودن توافق تاریخی میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان در سال‌های اخیر به قدری مطرح شده است که دیگر توجه اندکی را به خود جلب می‌کند. اواخر سال ۲۰۲۲، بهار و پاییز ۲۰۲۳ که تصرف قره باغ کوهستانی به وسیله باکو به مناقشه ارضی بلندمدت آنها پایان داد، انتظار این توافق می‌رفت.

در شرایط جدید خوش‌بینی به توافق در قفقاز جنوبی افزایش یافته است، به طوری که ارمنستان و جمهوری آذربایجان بیانیه مشترکی منتشر کردند که تاریخی و بی‌سابقه توصیف شد. با وجود این، مذاکره درباره تمامیت ارضی و تبادل زندانیان هیچ دستاورد اساسی نداشت.

به تازگی نیز ارمنستان از نامزدی خود برای میزبانی کنفرانس بعدی تغییرات آب و هوایی سازمان ملل متحد کناره گیری و جمهوری آذربایجان از گنجاندن ارمنستان در گروه کشورهای اروپای شرقی (COP) حمایت کرد تا حسن نیت خود را نشان دهند که البته تاکنون نتیجه مورد انتظار نداشته است.

دیدار وزیران امور خارجه ارمنستان و جمهوری آذربایجان در واشنگتن که برای ژانویه برنامه ریزی شده بود، انجام نخواهد شد. در واقع، جمهوری آذربایجان با رد میانجی گری کشورهای ثالث، تلاش می‌کند مدیریت و کنترل مناقشه را در دست داشته باشد. در همین راستا، تنش‌ها میان باکو و پاریس یا باکو و واشنگتن در حال افزایش است.

با وجود این، احتمال توافق صلح همچنان وجود دارد و نباید کم اهمیت جلوه داده شود. به احتمال زیاد توافق احتمالی به مذاکرات بیشتر در سال‌های آینده نیاز خواهد داشت.

مناقشه بر سر مرزها

پس از تسلط نظامی باکو بر قره باغ کوهستانی و مهاجرت ارامنه منطقه، تمرکز مناقشه مربوط به مناطق تحت کنترل، خطوط حمل و نقل و تعیین حدود مرزهاست. هرچند شفافیت اندکی درباره این موضوعات وجود دارد، اما هر دو طرف برخی از موارد را با صدای بلند درخواست می‌کنند.

مهم ترین مورد اینکه باکو و ایروان پذیرفته‌اند تعیین حدود مرزهای مشترک آنها باید پس از انعقاد معاهده صلح انجام شود و این موضوع مسیر توافق را هموار می‌کند، زیرا تعیین مرز با عبور از رشته کوه‌ها سال‌ها طول خواهد کشید؛ روند مشابهی میان جمهوری آذربایجان و گرجستان با وجود رابطه صلح‌آمیز دو کشور وجود دارد.

ارامنه از نقشه‌های نظامی دهه ۱۹۷۰ به عنوان مبنای توافق مرزی استفاده می‌کنند، در حالی که باکو از کارشناسان خواسته است وضعیت را ترسیم و از آن به عنوان مبنایی برای حل و فصل دائمی استفاده ‌کنند. رویکرد باکو به این معنی است جمهوری آذربایجان مواضع راهبردی بسیاری در اختیار خواهد داشت.

علاوه بر این، الهام علی اف رئیس جمهور آذربایجان اعلام کرد، ارتش کشورش از مواضعی که در جریان جنگ می ۲۰۲۱ و سپتامبر ۲۰۲۲ به تصرف خود درآورد، عقب نشینی نخواهد کرد؛ حتی اگر در خاک ارمنستان باشد.

با وجود این، پیشنهاد تعیین مرزها بدون استفاده از نقشه‌های قدیمی کاملاً غیرسازنده نیست. اگر دو طرف آماده تبادل اراضی و دادن برخی امتیازات باشند، وضعیت می‌تواند بهبود یابد؛ اما تجربه نشان می دهد چنین چیزی بعید است. در مقابل، جمهوری آذربایجان قوی‌تر به دنبال سوق دادن ارمنستان به انزوا خواهد بود؛ بنابراین اگر ارمنستان و جمهوری آذربایجان آماده تعیین حدود مرزها نباشند، شانس انعقاد معاهده صلح تقریباً صفر است.

انصراف باکو از زنگزور؟

موضوع دیگری که دو کشور درباره آن همگرایی دارند، کریدورهای حمل و نقل است. جمهوری آذربایجان با اعلام اینکه نقطه اتصال خود با منطقه نخجوان را از مسیر ایران ( نه ارمنستان) خواهد ساخت، امتیاز قابل توجهی داده است.

علی‌اف نه تنها علنی اعلام کرد ساخت مسیر ایران در حال انجام است، بلکه بهای ایجاد مسیر ارمنستان (کریدور زنگزور) را گشایش نیافتن مرزهای خود با آن گذاشته و حتی انصراف احتمالی جمهوری آذربایجان از ادعای کریدور زنگزور نیز اتفاقی مثبت است. در سال ۲۰۲۱، علی‌اف تهدید کرده بود کریدور را با استفاده از نیروی نظامی ایجاد خواهد کرد.

آمادگی جمهوری آذربایجان برای ایجاد مسیر ایران (کریدور ارس) می‌تواند حمایت مسکو را نیز جلب کند که به تازگی به عنوان حامی کریدور زنگزور شناخته می‌شود. مهم تر از همه، روسیه علاقه‌مند به احیای ارتباطات ریلی زمان شوروی خود با ایران و ترکیه است که هر یک از مسیرها در راستای این اهداف خواهند بود.

اگر عقبگردی وجود نداشته باشد و باکو از بستن مرزهای خود با ارمنستان در ازای انصراف از کریدور زنگزور راضی باشد، توافق صلح بسیار نزدیک‌تر می‌شود. ایده کریدور حمل و نقل جمهوری آذربایجانی که قلمرو ارمنستان را به دو بخش تقسیم می‌کند، تنها باعث ایجاد ترس در ایروان شده است، زیرا به از دست دادن کنترل آنها بر منطقه سیونیک منجر می‌شود.

مدل رابطه باکو-ایروان

یکی از مدل‌های ممکن برای روابط میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان، رابطه ارمنستان و ترکیه از سال ۱۹۹۳ تاکنون است؛ یعنی مرزهای بسته، نبود روابط دیپلماتیک، لفاظی‌های خصمانه و کتاب‌های درسی تاریخ که تقابل ابدی را تبلیغ می‌کنند. با وجود این، ارمنستان و ترکیه هیچ گونه ادعای ارضی علیه یکدیگر ندارند.

نمونه‌های موفق دیگری از بن‌بست‌های مشابه در روابط بین‌الملل مانند اسرائیل و مصر یا اسرائیل و اردن وجود دارند. اگر این نتیجه برای ارمنستان و جمهوری آذربایجان باشد، یعنی مرز مشترک آنها می‌تواند در مدت 15 یا 20 سال باز شود که با معیارهای تاریخی زمان نسبتاٌ کوتاهی است و اصرار برای سرعت دادن به آن باعث بی‌ثباتی می‌شود.

در مجموع، جمهوری آذربایجان نسبت به ارمنستان از قدرت بیشتری برای تعیین روند توافقنامه صلح تاریخی برخوردار است. باکو می‌تواند میان امضای معاهده صلح برای تقویت اعتبار بین‌المللی خود یا تضعیف  این فرآیند یکی را برگزیند. البته محاسبات باکو درباره انتخاب این مسیر در درجه نخست به شرایط خارجی بستگی دارد.

پایان پیام/ت

 

منبع: فارس

کلیدواژه: ارس قفقاز آذربابجان ارمنستان ارمنستان و جمهوری آذربایجان کریدور زنگزور

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.farsnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «فارس» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۹۶۵۹۹۳۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

رسانه عبری: باکو میانجی بالقوه تل‌آویو و آنکارا است

روزنامه اقتصادی و عبری زبان گلوبز اعلام کرد آذربایجان مهمترین نامزد برای برای کاهش تنش بین آنکارا و تل آویو محسوب می‌شود. - اخبار بین الملل -

به گزارش گروه عبری خبرگزاری تسنیم، این رسانه متخصص در امور اقتصادی در این رابطه نوشت، امروز برای کاهش محدودیت‌های اعمال شده علیه  صادرات ترکیه به اسرائیل چشم‌های تل آویو به آذربایجان دوخته شده است.

دین شاموئل المز نویسنده این گزارش آورده است: در سایه وجود رئیس جمهوری که هم به نتانیاهو و هم به اردوغان نزدیک است امکان نقش آفرینی آذربایجان در زمینه کاهش تنش بین اسرائیل و ترکیه وجود دارد.

در این نوشتار آمده است: روابط بین اسرائیل و ترکیه از زمان آغاز جنگ غزه بحرانی شد، اما طی دو هفته گذشته بعداز تصمیم بی سابقه رجیب طیب اردوغان در رابطه با ممنوعیت صادرات 54 نوع قلم کالا به اسرائیل به نقطه اوج خود رسید، زیرا ضربه به پاشنه آشیل اسرائیل وارد شد به ویژه که صنایع در اسرائیل به دلیل عدم حضور نیروی کار فلسطینی به خودی خود دچار مشکل هستند، به هر شکل آنکارا به شکل هدفمندی کالاهای ممنوعه را انتخاب کرد که در میان آنها می‌توان به سیمان اشاره کرد که 29 درصد از واردات اسرائیل از ترکیه است.

نویسنده بعد از پرداختن به تاریخچه فراز و فرود روابط بین دو طرف معتقد است که راه‌حل خروج از این بحران از باکو خواهد آمد.

او می‌نویسد: محال نیس که روند آرامش از مسیر باکو بیاید، الهام علی اف رئیس جمهور آذربایجان یکی از معدود شخصیت‌ها در جهان است ـ اگر شخصیت دیگری وجود داشته باشد ـ که هم به بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل نزدیک است و هم نزدیکی خاصی به رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه دارد، اسرائیل خریدار حیاتی نفت از باکو است، آذربایجان از طریق خط لوله نفت باکو ـ تفلیس نفت به این بندر ساحلی ترکیه رسیده و از آنجا به سوی حیفا بر روی نفتکش‌ها بارگیری می‌شود.

در ژانویه به طور مثال، اسرائیل با 523.5 هزار تن به ارزش 297 میلیون دلار در صدر وارد کنندگان نفت از آذربایجان قرار گرفت.

درهمین راستا احتمال بستن مسیر صادرات توسط ترکیه، یکی از سناریوهای احتمالی اما ترجیحا عملی نخواهد شد.

این مسئله به دلیل روابط ترکیه و اسرائیل نیست بلکه به دلیل روابط ترکیه و آذربایجان است.

روابط بین آنکارا و باکو براساس‌‌ ایده "یک ملت با دو کشور" (بیر ملت، إیکی دولت) استوار است، پس آخرین چیزی که اردوغان به دنبال آن است آسیب رساندن به منافع دوست نزدیکش علی‌اف خواهد بود. از این مبدا می‌توان قدرت تاثیر گذاری دیپلماتیک باکو بر روابط ترکیه و اسرائیل را ملاحظه کرد. در بحران سابق بین ترکیه و اسرائیل هم آذربایجان عامل مهمی در میانجیگری بین دو طرف بود و تا به امروز نیز ظرفیت انجام چنین کاری را دارد.

بلینکن با سران جمهوری آذربایجان و ارمنستان گفت‌وگو کردمصاحبه|آذربایجان با فشار ایران از کریدور زنگزور صرف‌نظر کرد

انتهای پیام/